Zwermintelligentie

Normaal beginnen rond deze tijd de bijenvolken te zwermen. Het koude voorjaar lijkt echter nog even roet in het eten te gooien. Maar binnen niet al te lange tijd kunnen we zeker van dit mooie natuurfenomeen gaan genieten. Een bijenzwerm is eigenlijk niets anders dan een afsplitsing van een uit zijn jasje gegroeid bijenvolk. Als ze hun oude woning verlaten hebben, gaan ze ergens in de buurt hangen en vormen één grote klont. De speurbijen, dit zijn de oude ervaren bijen, gaan op zoek naar een nieuwe woning. Dit is een grote verantwoordelijkheid, de nieuwe plek is immers cruciaal voor het voortbestaan van het volk.

Geen leider

Het is dus een belangrijke beslissing en er is geen leider die zegt: ‘Daar gaan we naar toe.’ De koningin is wel belangrijk omdat zij de enige is die eitjes legt, maar ze heeft nul autoriteit. Het volk beslist, democratischer kan het niet.

In bedrijven en in de politiek wordt vaak nagedacht over hoe je het best cruciale beslissingen moet nemen en hoe je daarna iedereen mee krijgt. Bijen hebben hier al miljoenen jaren een truc voor. Zij doen het samen en volgens hen moet je het zo aanpakken:

• Een aantal ervaringsdeskundigen onderzoeken alle opties.
• Zij communiceren de mogelijkheden met elkaar.
• Ze ondersteunen iemands anders idee als dat beter is en komen tot een besluit.
• Ze enthousiasmeren gezamenlijk de rest van het personeel.

De besluitvorming

In de praktijk werkt dit (bij honingbijen) als volgt:

Als de klont bijen ergens hangt, gaan de speurbijen er op uit, op zoek naar een nieuwe plek. Als ze een plek gevonden hebben, gaan ze de bijendans uitvoeren op de bal met bijen. Met de bijendans geven ze aan waar de eventuele nieuwe locatie is. Andere speurbijen komen terug met andere plekken. Hoe beter de plek, hoe langer de dans. Als het echt een goede plek is, zullen collega speurbijen gaan kijken en gaan dansen voor dezelfde locatie.

Bovenstaand plaatje geeft eea goed weer. De eerste dag hebben een paar speurbijen twee plekken gevonden, eentje pal noord op 1500 meter van de bal en eentje oost zuid-oost op 300 meter. Tweede dag zijn er veel meer plekken gevonden, de plek op 1500 meter lijkt de beste papieren te hebben. De derde dag gaat het regenen en de plek op 1500 heeft waarschijnlijk lekkage, want die is niet langer in beeld. De vierde dag is er consensus voor de plek op 300 meter ZZO. Het besluit is genomen. Speurbijen dansen overal op de klont om de andere bijen aan te sporen en dan vliegt de hele klont naar de nieuwe woonplek.

Ook een zwerm gezien?

Het ziet er een beetje gevaarlijk uit, zo’n zwarte wolk van bijen. Maar als u een beetje afstand houdt, zal u niets gebeuren. De bijen hebben dan óf net hun woning verlaten en gaan een klont vormen óf ze zijn onderweg naar hun nieuwe woning. Punt van zorg is als de speurbijen hebben gekozen voor een schoorsteen of een plek in de isolatieruimte van een woning. Zomaar laten gaan zal dan tot problemen leiden. Bel de lokale imker (of mij) en geniet van dit wonderlijke natuurfenomeen!