Hommels

Hommels zijn ook bijen en net als honingbijen leven ze in een groep. Een hommelvolk is meestal wel een stuk kleiner en ze leggen geen noemenswaardige honingvoorraad aan. Honing om de winter door te komen is niet nodig, want er zijn geen hommels om het op te eten. Alleen jonge hommelkoninginnen overleven de winter, ze zoeken een beschut plekje in de grond of in een composthoop en gaan dan in winterslaap. Om niet te bevriezen maakt hun lichaam een soort anti-vries aan.

Warmbloedig

Nog een verschil met honingbijen is dat hommels warmbloedig zijn, een zeldzaamheid in de insectenwereld. Hun kleine lichaampje heeft dus ook energie nodig om het op temperatuur te houden. Een hommel met een volle buik kan 40 minuten vliegen voordat hij sterft van de honger. Vooral als het koud is, kun je dan wel eens een uitgeputte hommel tegenkomen. Ga er dan niet met uw voeten op staan om het beestje uit zijn lijden te verlossen , maar geef dit behaarde insect een beetje suikerwater. U zult zien dat hij zichzelf dan weer kan verwarmen en binnen korte tijd zal hij zijn levensweg weer kunnen vervolgen.

Ontwaken in de lente

Half maart, als het weer mee zit, ontwaken de eerste hommelkoninginnen uit hun winterslaap, de aardhommel bijt het spits af. Eind maart bloeien de wilgen en dat is een goede voedselbron, ze beginnen dan met het bouwen van een nest. Koninginnen zijn een stuk groter dan de werkster of de dar. In de vroege lente kun je aardhommels soms al zien, dikke brommers die laag over de grond vliegend op zoek zijn naar een verlaten muizenhol of een andere geschikte nestelgelegenheid. Iets later volgen de andere hommelsoorten, soms maken ze hun nest bovengronds en soms daaronder.

Als de hommelkoningin een goede plek gevonden heeft, maakt ze eerst een potje van was waarin ze nectar deponeert. Daarna gaat ze dan net als een kip op de eitjes zitten, tijdens het broeden eet ze de nectar op. Na vier dagen komen er larfjes uit de eitjes. Moeder vliegt dan weer uit om eten te zoeken. Met dit voedsel groeien de larfjes uit tot een pop en na twee tot drie weken zijn het echte hommels, werksterhommels welteverstaan. Deze gaan dan voedsel halen en nemen de huishoudelijke taken over. De koningin beperkt zich verder tot het leggen van eitjes.

Een harmonieuze periode..

Bij hommels is het (net zoals bij honingbijen) zo dat het vrouwtje geboren wordt uit een bevruchte eicel en het mannetje uit een onbevruchte eicel. Mannetjes zijn eigenlijk halve klonen van het vrouwtje en hebben maar 50% van haar genen. terwijl de werksters onderling voor 75% genetisch verwant zijn. Het klinkt vreemd, maar de werksters zijn dus meer aan elkaar verwant dan aan de zoons die ze voortbrengen! In de periode dat er alleen maar werksters zijn, is een hommelkolonie daarom een harmonieus gezin, de werksters koesteren hun zusjes en voelen geen behoefte om zoontjes te maken.

Maar de voortplanting zorgt voor spanningen

Voordat het winter wordt, moeten er jonge koninginnen en mannetjes komen en dan wordt het hommeles. Tot dan heeft de koningin een feromoon (reuksignaal) afgegeven waardoor de larven steriel worden gehouden en uitgroeien tot werksters. Als het hoogzomer is stopt de koningin met het afgeven van dit signaal en dan worden de larfjes koninginnen. Bovendien gaat ze onbevruchte eitjes leggen waaruit mannetjes geboren worden. Die zijn nu eenmaal ook nodig.

Maar dat kunnen de werksters ook en die doen hetzelfde. En dan gaat het mis, de koningin wil haar eigen genen voortplanten en eet de eitjes van de werksters op. Maar de werksters eten de eitjes van de koningin op. Uiteindelijk zal ongeveer 10% van de werkster-eitjes een mannetje leveren. De koningin wint dus wel maar de strijd heeft haar vermoeid. Haar vleugels worden rafelig en haar vacht wordt dunner. Er komt een eind aan haar korte, maar hectische bestaan.

Op naar de volgende generatie

De nieuwe koninginnen en de mannetjes vliegen uit op zoek naar liefde en geluk. Anders dan honingbijen paart de koningin maar met één mannetje. Na de daad wordt het vrouwtjeslijf volgepompt met een soort lijm die er voor zorgt dat er geen andere mannetjes meer bij kunnen. Een soort kuisheidsgordel voor hommels. Als dit allemaal achter de rug is, zoeken ze een plekje voor de winter en hopen dat dit voldoende bescherming biedt tot het nieuwe voorjaar. De mannetjes niet, in september blazen zij hun laatste adem uit.

De hommel wikt en de mens beschikt

Het televisie-programma keuringsdienst van waarde maakte een uitzending over hommels. Ze legden uit hoe het kwam dat er – ondanks dat het zo slecht gaat met bijen – er toch nog steeds voldoende fruit en groente te koop was. Het blijkt dat hommels in grote getale worden geteeld om te bestuiven. Per jaar gaan er bijvoorbeeld zo’n honderd miljoen hommels naar Zuid-Amerika. Deze actie heeft weer grote gevolgen voor de biodiversiteit aldaar.

https://www.npostart.nl/keuringsdienst-van-waarde/06-06-2023/KN_1731959

Dave Goulson

Om prettig te eindigen: Als je het over hommels hebt, kun je niet om Dave Goulson heen. Een Britse hoogleraar in de biologie die vele plekken heeft bezocht om hommels te bestuderen. Hij beschrijft zijn ervaringen in het boek ‘Een verhaal met een angel’. Een toegankelijk, prettig geschreven boek over hommels waarin hij zijn onvoorwaardelijke liefde voor dit bijzondere insect laat zien.

Als u meer hommels wilt zien..

Goeie hommelplanten zijn onder andere vlinderstruik, lavendel, sering, jasmijn en vuurdoorn. Mocht u een verlaten vogelkastje in de tuin hebben, kijk dan niet vreemd op als er een hommelfamilie in getrokken is. Als allerlaatste; hommels zijn lieve brommers die alleen in nood zullen steken.